अनेकवेळा व्यक्ती वैयक्तिक अपेक्षांशी जोडून खूप वैयक्तिक मध्यवर्ती आणि स्वार्थी बनते, तर वैयक्तिक अपेक्षांच्या कक्षेतून बाहेर पडून, अनेकांशी एक तो’डून, वास्तविक-असत्य याचा विचार करून समाज परमार्थवादी होऊन केंद्रस्थानी किंवा बहुकेंद्री बनतो. त्यामुळे महाराज विदुर यांनी धृतराष्ट्राला सांगितलेली विदुर नीती रचली होती.
या ग्रंथात विदुराने जीवन, मृ’त्यू, सुख, दु:ख, यु’द्ध इत्यादींशी सं’बंधित काही चिन्हे, मांडली आहेत. विदुरजींनी विदुर शास्त्रामध्ये जीवनाच्या अनेक पैलूंचा उल्लेख केला आहे. मित्रांनो, महाराज विदुर यांनी पुरातन हिं दू ग्रंथांमध्ये दिलेल्या जीवन व्यवहारातील राजा आणि प्रजेच्या कर्तव्यांचे पद्धतशीर असे धोरण स्पष्ट केले आहे.
त्यांची विदुरनीती म्हणजे हस्तिनापूरच्या महाराज धृतराष्ट्र यांच्या बरोबर वेळोवेळी झालेला संवाद होय. महाभारता तील महत्त्वाचे पात्र विदुरांना कौरव-वंशाच्या कथेमध्ये विशेष असे स्थान आहे. आणि विदुरनीती ही केवळ जीवन यु’द्धाचे धोरण नव्हे तर, जीवन-प्रेम, जीवन- वर्तणूक धोरण म्हणून आपले विशेष स्थान धारण करते.
चाणक्यनितीचा उल्लेख ज्या धोरणांमध्ये नीती, वर्तन आणि मार्गदर्शक तत्त्वांचा तपशीलवार परिचय करून देते, तिथे सत्य-असत्याची स्पष्ट दिशा असते आणि चर्चेच्या दृष्टिकोनातून विदुर-नीतीला विशेष महत्त्व असते. जीवनाशी निगडित अनेक सम’स्यांचे निराकरण सांगण्या सोबतच विदुराने नीतीशास्त्रात परिपूर्ण पुरुषाची वैशिष्ट्ये सांगितली आहेत.
ज्ञानी माणसांमध्ये कोणते गुण असतात, त्याचा स्वभाव आणि तो काय करतो ज्यामुळे तो इतर पुरुषांपेक्षा वेगळा ठरतो. हे विदुराने धृतराष्ट्राला दिलेले काही संकेत आहेत. यामध्ये सर्वप्रथम ज्या पुरुषांमध्ये कृपाविना मानवाचे जीवन नाही. अशा पुरुषांबरोबर स्त्रीने कधीच विवाह करू नये. कारण विदुराच्या मते, परोपकाराशिवाय मनुष्याचे जीवन निरर्थक आहे.
पण सत्पुरुष हे मृत प्राण्यासारखे असतात ज्याची कातडी मे’ल्यानंतरही उपयोगी पडते. विदुरानुसार अशा लोकांना मृ’त्यूनंतर स्वर्गात पूजास्थान मिळते. तसेच विदुर नीतीनुसार, परिपूर्ण व्यक्तीला मृ’त्यूच्या जगात खूप त्रा स सहन करावा लागू शकतो, परंतु तो तटस्थ भावनेने ध’र्माचे पालन करतो.
सिद्ध माणसाच्या जीवनात कितीही दुःखे आली तरी तो आपल्या धर्माचे पालन करतो. विदुरजी म्हणतात की, परिपूर्ण पुरुषामध्ये प्रत्येक दुःख सहन करण्याची शक्ती असते, म्हणून त्याला सामान्य मानव म्हणत नाही. तसेच जर कोणी चांगला आणि बुद्धिमान व्यक्ती असेल आणि, अशा माणसाला आपल्या कामाची शाबासकी मिळाली तरी बढाई मा’रत नाही.
तर मग अशा पुरुषाबरोबर विवाह केल्यास स्त्रीच्या जीवनात दुःख येण्याची जास्त शक्यता असते. तसेच याशिवाय विदुरजी म्हणतात की, जे पुरुष ध’र्माचे पालन करीत नाही किंवा दानध’र्म करीत नाहीत, असत्य बोलतात आणि कठोर परिश्रम करीत नाहीत, तर अशा अध’र्मी लोकांबरोबर स्त्रीने विवाह करू नये, नाहीतर आयुष्यभर दुःख येण्याची शक्यता आहे.
कारण अशा लोकांच्या मृ’त्यूनंतर त्यांच्या अनेक पिढ्या त्यांच्याकडून केलेल्या पुण्यांचा लाभ कधीच होत नाही. मात्र महाराज विदुर यांनी असे काही पुरुषांचे गुण सांगितले आहेत, ते पुरुष स्त्रियांना कधीच दुःख देणार नाहीत. यामध्ये विदुरजी म्हणतात की, असा पुरुष जर तुमचा पती असेल तर स्त्रीला स्वर्गासारखे सुख मिळते.
अशा गुणी माणसाचे वर्णन महात्मा विदुरांनी श्रेष्ठापेक्षा श्रेष्ठ असे केले आहे. विदुर नीतीनुसार या पुरुषांवर नेहमी देवी तथा देवतांची कृपा असते. तसेच ज्या व्यक्तीला आपल्या कामाबद्दल आदर आहे, पण त्यात किंचितही अभिमान नाही, तो एक चांगला आणि बुद्धिमान व्यक्ती आहे. अशा माणसाला आपल्या कामाची शाबासकी मिळाली तरी बढाई मारत नाही.
तसेच जो पुरुष सर्वकाही जबाबदारीने करतो आणि काम कोणतेही असो, मग ते समाजाशी सं’बंधित असो, ध’र्मा शी सं’बंधित असो किंवा कुटुंबाशी सं’बंधित असो. प्रत्येक परिस्थितीत जबाबदारीने काम करणारा माणूसच शहाणा असतो. त्यामुळे असा पुरुष आपल्या पत्नीला कधीच दुःख, यातना देवू शकत नाही.
टिप – मित्रांनो कुठल्याही प्रकारची अंध श्रद्धा पसरविणे हा आमच्या पेज चा उद्देश नसून केवळ भारतीय समाज मान्य असलेल्या कथा उपाय व विधी या माध्यमातून आपल्या पर्यंत पोहचविले जातात. आमचे पेज कोणत्याही प्रकारच्या अंध श्रद्धेला खतपाणी घालत नाही. इथे शे’अर होणारे लेख हे फक्त माहिती साठीच आहेत त्यांचा वापर अंध श्रद्धा म्हणून कृपया करू नये.
तर मित्रांनो तुम्हाला अजून काय वाचायला आवडेल हे आम्हाला तुमच्या कमेंट मार्फत जरुर कळवा. कारण तुमची एक कमेंट आमचे प्रो’त्साहन वाढवत असते. तसेच, आमचे फेसबुक पेज नक्की लाईक करा जेणे करून तुम्हाला आमच्या सर्व अपडेट्स वेळेवर मिळत राहतील आणि त्याच बरोबर आमचे फेसबुक पेज शे’अर ही नक्की करा धन्यवाद..!!