आपण येथे वासुकी नागाबद्दल जाणून घेणार आहोत, वासुकी नाग कोण होता, वासुकी नागाच्या आई-वडिलांचे नाव काय होते, वासुकी नागाच्या पत्नीचे नाव काय होते, वासुकी नागाच्या भावंडांचे नाव काय होते! समुद्र मंथनमध्ये वासुकी नागची भूमिका काय होती? समुद्र मंथनात वासुकी नाग का वापरला गेला? या सर्व गोष्टी आपण येथे करू!
कोण होता वासुकी – भगवान शिवाचा परम भक्त असल्याने, नाग वासुकी त्याच्या मानेवर विराजमान आहे. भगवान शिवाच्या गळ्यातला हार अलंकाराच्या बाजूला वासुकी नागाला सांगितला आहे. वासुकी नाग वासुकी नाग हा नागवंशातील सर्व नागांचा राजा असल्याचे म्हटले जाते. शास्त्रानुसार कैलास पर्वताजवळ वासुकी नागाचे मोठे राज्य होते.
खूप मोठे आणि लांब शरीर असल्याने वासुकी नागाने समुद्रमंथनाच्या वेळी दोरीच्या रूपात महत्त्वाचे योगदान दिले होते. वासुकी नागाच्या मस्तकावर नागमणी आहे. वासुकी नागामुळे पहिल्यांदा शिवलिंगाची पूजा करण्याची प्रथा सुरू झाल्याचे मानले जाते. वासुकी नागाने कुंतीपुत्र भीमाला दहा हजार हत्तींच्या बळाचे वरदान दिले होते असे म्हणतात.
शिवाच्या गळ्यात गुंडाळलेल्या नागाचे नाव आणि गूढ काय आहे – भगवान शिवाच्या गळ्याभोवती गुंडाळलेल्या नागाचे नाव वासुकी नाग आहे, जो शिवाचा परम भक्त मानला जातो. वासुकीच्या भक्तीवर प्रसन्न होऊन शिवाने त्याला आपल्या गणात समाविष्ट केले. तुम्ही भगवान शंकराचे विजयी चित्रही पाहिले असेल, त्यांच्या गळ्यात गुंडाळलेला साप म्हणजे वासुकी नाग!
वासुकी नागाशिवाय भगवान शिवाची प्रतिमा अपूर्ण वाटते. सावन महिन्यात भगवान शंकराच्या शोभेत वासुकी नाग नक्कीच दाखवला आहे. कारण जिथे शिव असेल तिथे वासुकी नागाचीही पूजा होईल!पुराणात नागवंश राजा वासुकी नागाच्या पत्नीचे नाव शतशीर्ष देवी असल्याचे सांगितले आहे. अनेक ग्रंथांमध्ये शतशीर्ष देवीचे वर्णन वासुकी नागाची पत्नी म्हणूनही केले आहे.
वासुकी नागाच्या भावंडांचे नाव काय? – वासुकी नागाच्या आईवडिलांपासून 1000 मुले झाली. ज्यामध्ये वासुकी नागाच्या मोठ्या भावाचे नाव शेषनाग (अनंत नाग) होते. भगवान विष्णूचे परम भक्त असल्याने शेषनाग त्याच्यावर पलंगाच्या रूपात वास करतात. कद्रू, कालिया नाग , तक्षक नाग, कर्कोटक नाग, पिंगला नाग, धृतराष्ट्र नाग, शंखपाल नाग, पद्म नाग, महानग इत्यादीपासून जन्मलेले पुत्र हे त्यांचे धाकटे भाऊ आहेत.
समुद्र मंथन कोणत्या नागाने केले? – शेषनागचा धाकटा भाऊ आणि कैलास पर्वताच्या आसपासचा राजा वासुकी नाग याचे शरीर खूप मोठे आणि लांब होते. त्यामुळे समुद्रमंथनाच्या वेळी देव आणि दानवांनी सापाला दोरीच्या रूपात गुंडाळून मंदाराचल पर्वताचे मंथन केले.
वासुकी नागाने सहकार्य दिले नसते तर समुद्रमंथन अशक्य झाले असते. वासुकी नागामुळेच समुद्रमंथन होऊ शकले. त्यामुळे दानधर्मात केलेले नि:स्वार्थी दान सदैव स्मरणात राहते.
समुद्र मंथनमध्ये वासुकी नागची भूमिका काय होती? – देव आणि दानवांनी सागरमंथनाच्या वेळी नाग वासुकीला मेरू पर्वताभोवती दोरीच्या रूपात गुंडाळून समुद्रमंथन केले. समुद्रमंथनाच्या वेळी वासुकी नागाचे शरीर रक्ताने माखले होते. त्याची अवस्था पाहून भगवान शंकरांनी त्याला आपल्या गणात समाविष्ट केले.
वासुकी नागाच्या या उपकाराच्या बदल्यात भगवान शंक राने त्याच्या गळ्यात कायमचा हार बनवला. त्रिपुरा दहाच्या वेळी वासुकी नाग देखील भगवान शिवाच्या धनुष्याची तार बनला होता असे म्हणतात. समुद्रमंथना च्या वेळी वासुकी नागाने केलेल्या अतुलनीय सहकार्यासाठी ते सदैव स्मरणात राहतील.
वासुकी नागाला किती डोके आहेत? – शास्त्रानुसार वासुकी नागाला पाच डोकी असल्याचे सांगितले आहे. आणि त्याचा मोठा भाऊ शेषनाग हा बहुमुखी मस्तकांचा स्वामी आहे असे म्हटले जाते. ज्याने सर्व ग्रह आणि ब्रह्मांडांचे भार त्यांच्या बहुमुखी टोकांवर वाहले आहेत.
नागपंचमीच्या दिवसापासून शिवाची पूजा करण्यात त्यांना खूप आनंद होतो. शेषनागानंतर नागपंचमीच्या दिवशी वासुकी नागाची पूजाही करावी. अशा प्रकारे पूजा केल्याने उपासनेचे फळ अनेक पटींनी वाढते.